Maciej Wasielewski, „Jutro przypłynie królowa”

Daniel Defoe w „Przypadkach Robinsona Crusoe” pokazuje nam, że na bezludnej wyspie można żyć względnie cywilizowanie. Nieco później – dla odmiany – nasz rodak, Joseph Conrad, w „Jądrze ciemności” zwraca uwagę na destrukcyjny wpływ człowieka (w domyśle: Europejczyka) na nietkniętą cywilizacją (w rozumieniu: europejską) autochtoniczną ludność Konga. I jeszcze – tak nieco szkolnie, ale mamy przecież czas matur –  „ludzie ludziom zgotowali ten los”, rzecze Nałkowska. „Względne jest to, co nazywamy ucywilizowaniem, łatwo możemy stracić człowieczeństwo” niczym echo powtarza za nimi Maciej Wasielewski.[1] Różnica polega jedynie na tym, że przedstawione przez Wasielewskiego w książce „Jutro przypłynie królowa” wydarzenia, zapoczątkowane w XVIII wieku, trwają do dziś i rozgrywają na zapomnianej (porzuconej?) przez Boga i ludzi wysepce o powierzchni kilku kilometrów kwadratowych.

Do 1790 roku Pitcairn była jednym z bezimiennych, bezludnych skrawków lądu leżących na Oceanie Spokojnym. Później stała się domem dla kilku marynarzy – buntowników z brytyjskiego statku „Bounty” – oraz grupy uprowadzonych przez nich Tahitańczyków obojga płci. Pitcairneńczycy żyli spokojnie w swej maleńkiej komunie, ograniczając do minimum kontakty ze światem zewnętrznym, nie uznając zwierzchnictwa brytyjskiego, mimo że korzystali z oferowanej im pomocy rządu. Wyspa jest najdalej leżącą kolonią brytyjską, formalnie władzę sprawuje na niej burmistrz oraz rada, jednak prawdziwymi przywódcami byli (i nadal są) Chłopcy – grupa najsilniejszych i najbardziej sprawnych mężczyzn, bez których wyspiarze nie poradziliby sobie na dłuższą metę.

Oczy świata zwróciły się w stronę Pitcairn kilka lat temu, kiedy to na jaw zaczęły wychodzić szokujące opinię publiczną praktyki mieszkańców wyspy. Pod piękną skórką rajskiego owocu roiło się od zgnilizny i robaków. Okazało się, iż na porządku dziennym były gwałty dokonywane na kilkuletnich nawet dziewczynkach. Proceder ten trwał od lat, jednak sprawa ujrzała światło dzienne dopiero w momencie, w którym zbiegłe z Pitcairn kobiety przerwały milczenie. Rozpoczął się proces, na ławie oskarżonych zasiedli Chłopcy oraz kilku pozostałych członków męskiej części społeczności. Mieszkańcy stali się jeszcze bardziej nieufni w stosunku do obcych, dziennikarze dostali kategoryczny zakaz wstępu na wyspę, grożono im śmiercią w przypadku publikacji treści stawiających Pitcairneńczyków w niekorzystnym świetle. Wasielewski podał się za antropologa zainteresowanego żeglarskimi sagami (historia buntowników z „Bounty” urosła bowiem do rangi legendy) i tylko dzięki temu fortelowi udało mu się zebrać materiał na książkę.

Najbardziej szokuje fakt, że praktykowane przez dziesiątki lat zachowanie z biegiem czasu stało się czymś powszechnym i wśród wyspiarzy jest na nie przyzwolenie. Mężczyźni nie widzą w gwałtach dokonywanych na nierzadko spokrewnionych z nimi dziewczynkach nic zdrożnego, kobiety milczą – zapewne każda z nich w wieku dorastania przeszła to samo, co spotyka właśnie ich córki. W trakcie procesu większość mieszkańców Pitcairn murem stanęła za Chłopcami – oprawcami ich córek, którzy jednocześnie wykonywali najcięższe prace, budowali drogi, remontowali domy, rąbali drewno, targowali się z przypływającymi raz na jakiś czas handlarzami. Ci, którzy nie stanęli w obronie oskarżonych, odbierani byli jako zdrajcy wspólnoty.

Maciej Wasielewski sporo ryzykował, próbując poznać prawdę. Za pomocą prostych słów i krótkich zdań przedstawia to, czego dowiedział się z dokumentów i potajemnych rozmów z wyspiarzami, którzy – anonimowo – odważyli się przełamać zmowę milczenia. Rysuje nam się obraz degradacji i odwrócenia podstawowych wartości, jakie nastąpiły na wyspie na przestrzeni dwóch wieków. Zastanawiamy się, jak coś, co z reguły postrzegane jest jako przejaw zła, w odizolowanej, zamkniętej społeczności ewoluowało w zwyczaj. „Chłopcy” z Pitcairn to ucieleśnienie teorii mówiącej, że im większą władzę człowiek posiada, tym bardziej bezkarnym się czuje. Autor daje nam do zrozumienia, że gwałty to nie jedyny przejaw zwyrodnienia zaistniałego wśród wyspiarzy. Są sprawy, o które dziennikarz boi się pytać w obawie przed tym, co może usłyszeć, o ile ktoś zdecydowałby się na owe pytania odpowiedzieć.

„Jutro przypłynie królowa” to książka, która zostanie z czytelnikiem na zawsze. Jeśli jest ktoś, na kim jej lektura nie wywrze wrażenia, to musi mieć serce twardsze niż kamień. Niepokój budzi myśl, że może Pitcairn nie jest przypadkiem odosobnionym, że istnieją społeczności kultywujące podobne zwyczaje, tylko świat jeszcze o nich nie wie. Gdzie znajduje się granica zła nieprzekraczalnego dla człowieka? Zło jest w każdym z nas, co zatem decyduje o tym, że jedni są oprawcami, inni ofiarami, a reszta udaje, że nie widzi, nie słyszy i nie ma nic do powiedzenia? Czy tak duży wpływ na kształtowanie naszej osobowości ma otoczenie, w którym dorastamy? Jakie jeszcze zbrodnie są przed światem ukrywane i ile czasu minie, zanim o nich usłyszymy?

 ***

Autor: Maciej Wasielewski

Tytuł/Tytuł oryginału: Jutro przypłynie królowa

Tłumaczenie: –

Ilość stron: 168

Miejsce i rok wydania: Wołowiec 2013

Wydawnictwo: Czarne

Tekst opublikowany jest także w serwisie

---

[1] M. Wasielewski, „Jutro przypłynie królowa”, Wołowiec 2013, s. 151.