Ursula K. Le Guin „Czarnoksiężnik z Archipelagu”

Dziś chciałabym Was zabrać na wyprawę do Ziemiomorza – świata składającego się z dziesiątek wysp, zamieszkałego przez ludzi różnych ras i przedziwne stworzenia. Jest to świat przepełniony magią, w którym istnieją smoki tak stare jak mówiące o nich legendy, a utrzymaniem równowagi między siłami natury zajmują się czarnoksiężnicy. Cykl o Ziemiomorzu składa się z 4 powieści oraz zbioru opowiadań uzupełniających. Część pierwsza, „Czarnoksiężnik z Archipelagu”, po raz pierwszy wydana w 1968 roku, została umieszczona na liście fantasy wszechczasów, zajmując trzecie miejsce, tuż za książkami Tolkiena.[1]

Urodzona w 1929 roku Ursula K. Le Guin jest, obok Tolkiena, zaliczana do ścisłego grona prekursorów gatunku fantasy, jej powieści wchodzą już do kanonu literatury pięknej. W swej czytelniczej karierze z Ziemiomorzem zetknęłam się wcześniej niż ze Śródziemiem – bardzo dobrze pamiętam czarną okładkę z tytułowym magiem na pierwszym planie – dlatego noworoczna wyprzedaż w księgarni stała się doskonałą okazją do nabycia własnego pachnącego nowością egzemplarza, stanowiącego początek nowej serii do skompletowania. Ponowna lektura „Czarnoksiężnika z Archipelagu” jest zatem w moim przypadku czymś w rodzaju powrotu do źródeł fantasy, swoistą podróżą sentymentalną. Ale bierzmy się za konkrety.

Już na pierwszej stronie dowiadujemy się, że trzymamy w rękach powieść o Krogulcu – jednym z najpotężniejszych czarnoksiężników, który w czasach swojej świetności stał się jednocześnie Arcymagiem oraz Władcą Smoków, a jego czyny opiewano w pieśniach. Narrator uświadamia nas, że będziemy świadkami powstawania legendy i że będzie to droga długa, bolesna i męcząca: od narodzin aż do śmierci.

Duny, najmłodszy syn kowala, urodził się w wiosce Dziesięć Olch, znajdującej się na wyspie Gont, znanej jako miejsce pochodzenia wielu potężnych czarnoksiężników. Osierocony dość wcześnie przez matkę, wałęsał się po górzystych stokach wyspy, pasąc owce. Opieki nad chłopcem podejmuje się ciotka-czarownica, odkrywszy w nim zdolności magiczne. Duny bardzo szybko przyswaja posiadaną przez krewną wiedzę i pewnego dnia ratuje wioskę przed napadem Kargów, czym zwraca na siebie uwagę Ogiona Milczącego. Czarnoksiężnik nadaje chłopcu jego prawdziwe imię: Ged, i zostaje jego pierwszym mistrzem. Od tej chwili rozpoczyna się wielka przygoda Geda, którego cały świat będzie znał pod imieniem Krogulca.

Młody bohater pragnie nauczyć się jak najwięcej w jak najkrótszym czasie – kusi go magia i perspektywa władzy, jaką może posiąść. Pewnego dnia, sprowokowany przez córkę czarownicy, Krogulec otwiera jedną z ksiąg swego mistrza i, wykorzystując pradawne zaklęcie, otwiera przejście do świata umarłych, z którego wyłania się Cień. W ostatniej chwili pojawia się Ogion i przepędza kreaturę, jednak dostrzegłszy moc ucznia, pozwala mu wyruszyć na wyspę Roke, na której mieści się słynna akademia czarnoksiężników. Na Roke młody adept magii radzi sobie nadzwyczaj dobrze, motywowany dodatkowo chęcią prześcignięcia starszego od siebie Jaspera. Zaślepiony zawiścią, za wszelką cenę chcąc pokazać swoje umiejętności, Ged staje do magicznego pojedynku z Jasperem, ponownie otwierając przejście między światami, dzięki czemu Cień przedostaje się na stronę żywych i atakuje chłopca. Arcymag Nemmerle ratuje Krogulca, poświęcając własne życie. Cień zostaje tymczasowo przepędzony, jednak poraniony Ged dochodzi do zdrowia miesiącami – blizny po pazurach bestii na zawsze będą szpecić jego twarz.

Z pewnym opóźnieniem młodzieniec staje się pełnoprawnym czarnoksiężnikiem i podejmuje pierwszą pracę na wyspie Low Torning. Nie zostaje tam jednak długo – uwolniwszy wioskę od smoka grasującego w okolicy, Krogulec rusza w świat, ścigając się z goniącym za nim Cieniem. Jedynym ratunkiem przed przekleństwem staje się konieczność poznania jego prawdziwego imienia, bowiem Ursula K. Le Guin mówi na kartach swojej powieści, że – prędzej czy później – sami musimy się zmierzyć z konsekwencjami popełnionych przez nas czynów i uciekanie przed nimi nic nam nie da.

Ziemiomorze to świat stworzony za pomocą słowa – każda rzecz u początków istnienia została określona sobie tylko przypisaną nazwą. Poznać istotę danej rzeczy, to poznać jej prawdziwe imię, a poznanie jest równoznaczne ze zdobyciem władzy nad nazwanym. Dlatego ludzie posługują się tak zwanymi imionami użytkowymi (Ged jest powszechnie znany jako Krogulec), imiona prawdziwe wyznając tylko najbliższym w dowód zaufania. Poznanie imienia Cienia, uświadomienie sobie jego istoty i ostateczne zaakceptowanie go jako integralnej części stanowi kolejny przełom w życiu Geda. Od tej pory będzie on tylko silniejszy – po najważniejszej próbie zwycięsko wkroczył w dorosłość, pełen pokory i świadom tego, że im większą moc posiada, tym większa odpowiedzialność spoczywa na jego barkach.

Nie pozostaje mi nic innego, jak tylko polecić „Czarnoksiężnika z Archipelagu” wszystkim razem i każdemu z osobna. Dla osób nazywających się miłośnikami literatury fantasy jest to pozycja absolutnie obowiązkowa.

***

Autor: Ursula K. Le Guin

Tytuł/Tytuł oryginału: Czarnoksiężnik z Archipelagu/A Wizard of Earthsea

Tłumaczenie: Stanisław Barańczak

Ilość stron: 240

Miejsce i rok wydania: Warszawa 2012

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

---

[1] A. Sapkowski, „Rękopis znaleziony w smoczej jaskini. Kompendium wiedzy o literaturze fantasy”,  Warszawa 2001, s. 218.